पाटण बीट (एक पाऊल गुणवत्तेसाठी): शालेय पोषण आहार योजना डिगेवाडी

प्रगत शाळा निकष

*खालील निकषांपैकी प्रत्येक निकष पूर्ण असेल तरच १०० % गुण मिळतील आणि तीच शाळा प्रगत समजली जाईल.*
*प्रगत शाळा निकष आणि गुण*
��

१) *पट आणि वर्षभराची सरासरी उपस्थिती (५ गुण)*

२) *शाळाबाह्य बालके आणि प्रत्यक्ष प्रवेशीत बालके (५ गुण)*

३) *शाळा परिसर अगदी स्वच्छ असल्यास (५ गुण)*

४) *प्रत्येक विषयासाठी ज्ञानरचनावादी साहित्य किमान*
*१० घटकावर आधारित २० प्रकारचे साहित्य शिक्षकांनी स्वनिर्मित असल्यास (५ गुण)*

५) *कोणतयाही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास किमान ५ गणिती संख्या वाचता लिहता येणे.ई.१ली साठी २ अंकी आणि त्यापुढील इयत्तासाठी १ अंक वाढवत जाणे. (५ गुण)*

६) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक बेरीज करता येणे. (५ गुण)*

७) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक वजाबाकी करता येणे. (५ गुण)*

८) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक गुणाकार करता येणे. (५ गुण)*

९) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही किंवा सर्व विद्यार्थ्यास शैक्षणिक साहित्याच्या साहाय्याने किमान एक भागाकार करता येणे. (५ गुण)*

१०) *वजन/मापे/आकारमान/लांबी/वेळ यावर उदाहरणे सोडवता येणे (५ गुण)*

११) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास त्या इयत्तनुरूप किमान ५ वाक्ये वाचता येणे .(५ गुण)*

१२) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास त्या इयत्तनुरूप किमान ५ वाक्ये श्रुतलेखनाने लिहता येणे .(५ गुण)*

१३) *वर्गानुकूल आशयाच्या अकलनावर कोणत्याही विद्यार्थ्यास ५ प्रश्नांची उत्तरे देता येणे.(५ गुण)*

१४) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास एक शब्द दिल्यानंतर त्या शब्दाच्या शेवटच्या अक्षरापासून पाठपुस्तकाबाहेरील किमान ५ शब्द तयार करता येणे. (५ गुण)*

१५) *कोणत्याही विद्यार्थ्यास पथ्यपुस्तकातील कोणतीही कविता साभिनय सादर करता येणे.(५ गुण)*

१६) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास चित्रवाचन करता येणे.(५ गुण)*

१७) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ३ शब्द दिल्यास किमान ५ वाक्ये तयार करता येणे.(५ गुण)*

१८) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ३ सोपे शब्द दिल्यास त्यापासून गोष्ट तयार करता येणे.(५ गुण)*

१९) *मुलांच्या चेहऱ्यावर , बोलण्यात, उत्तरे देण्यात कमालीचा आत्मविश्वास दिसून येतो.(५ गुण)*

२०) *प्रत्येक वर्गातील विद्यार्थ्यास किंवा सर्व विद्यार्थास एक छोटी नाटिका सादर करता येणे.(५ गुण)*

२१) *प्रत्येक वर्गातील प्रत्येक विद्यार्थ्यास घड्याळाची काटे फिरवून अचूक वेळ सांगता येणे.(५ बोनस गुण)*

२२) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ३ सोपे शब्द दिल्यास त्यापासून कहोती कविता तयार करता येणे.(५ बोनस गुण)*

२३) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल ५ इंग्रजी प्रश्नांची उत्तरे देता येणे. (५ बोनस गुण)*

२४) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल एका वस्तूचे चित्र रेखाटता येणे. (५ बोनस गुण)*

२५) *कोणत्याही वर्गातील कोणत्याही विद्यार्थ्यास वर्गानुकूल दआलेल्या विषयावर स्वतःचे मत मांडता येणे. (५ बोनस गुण)*
*सर्व २५ निकषांच्या आधारावर किमान ८० गुण मिळाल्यास आणि संकलित २ च्या चाचणीत प्रत्येक विद्यार्थ्यास किमान ४० % गुण मिळाल्यास ती शाळा प्रगत घोषित करण्यात येईल.*

ज्ञानरचनावाद

रचनावाद म्‍हणजे विदयार्थी कसा शिकतो ? याच्‍या निरीक्षण आणि शास्‍त्रीय अभ्‍यासावर आधारीत सिध्‍दांत होय.रचनावादानुसार मनुष्‍य हा स्‍वताचे आकलन आणि जगाविषयीचे ज्ञान हे वस्‍तूच्‍या अनुभवातून व त्‍यांच्‍या प्रतिसादातून निर्माण करत असतो. ज्‍या ज्‍या वेळी आपण नवीन ज्ञान अथवा माहितीचे ग्रहण करतो तेव्‍हा ते ज्ञान अथवा माहिती आपण आपल्‍या पुर्वीच्‍या संकल्‍पना आणि अनुभवाशी जोडत असतो.यासाठी आपण प्रश्‍न विचारावे लागतात,माहितीचा कसून शोध घ्‍यावा लागतो.आणि मिळालेल्‍या माहितीवरून आपणास काय ज्ञात आहे हे ठरवावे लागते.
वर्गामध्‍ये रचनावादी अध्‍ययनाच्‍या दृष्‍टीने विविध प्रकारचे अध्‍ययन अनुभव महत्‍वाचे असतात.शिक्षकांनी विदयार्थ्‍यांना सतत कृतिशील ठेवणे गरजेचे आहे.शिक्षकांनी विदयार्थ्‍यात अस्त्त्विात असलेल्‍या संकल्‍पना लक्षत घेवून त्‍याप्रमाणे विदयार्थ्‍यांना त्‍यासंबधित कृती करायला प्रेरीत करून त्‍यांच्‍या ज्ञानाची रचना करायला मदत करावी.रचनावादी शिक्षक हे विदयार्थ्‍यांना आकलनासाठी कृती कषा सहायक ठरतात याचे सातत्‍याने महत्‍व समजून घेण्‍यासाठी विदयार्थ्‍यांना प्ररीत करत असतात.त्‍यांना स्‍वताला प्रश्‍न विचारून आणि मिळालेल्‍या माहितीची रचना करून रचनावादी वर्गातील विदयार्थी हा एक तरबेज अध्‍ययनार्थी (Perfect Learner) बनतो.विदयार्थ्‍यांना प्राप्‍त अनुभवांच्‍या प्रक्रियेतून ते गुंतागुंतीतून माहिती कशी प्राप्‍त करायची हे शिकतात.आणि नवीन ज्ञान संकलित करण्‍याच्‍या क्षमता प्राप्‍त करतात.म्‍हणून विदयार्थ्‍यांना अध्‍ययनासाठी प्रवृत्‍त अथवा प्रेरीत करत राहणे ही शिक्षकाची महत्‍वाची भूमिका राहते.उदा.विदयार्थ्‍याचा गट विज्ञानातील एका समस्‍येवर चर्चा करत आहे.तरी शिक्षकाला समस्‍येचे उत्‍तर माहिती असले तरी शिक्षक त्‍या विदयार्थ्‍यांना उपयुक्‍त दिशांनी विचार करायला प्रवृत्‍त करणारे प्रश्‍न पुन्‍हा पुन्‍हा विचारतील.शिक्षक विदयार्थ्‍यांना स्‍वतकडील उपलब्‍ध ज्ञान अथवा माहिती आणि नवीन प्रयत्‍नांमधून प्राप्‍त माहितीवर लक्ष देवून त्‍याची चिकित्‍सा करायला सांगतील.त्‍यावेळी समस्‍येची सोडवणूक करण्‍यासाठी एखादया विदयार्थ्‍याला योग्‍य दिशा प्राप्‍त झाली अथवा योग्‍य माहिती मिळाली तर शिक्षक विदयार्थी गटाचे लक्ष त्‍या माहितीकडे वेधून घेवून समस्‍येचे उत्‍तर प्राप्‍त करण्‍यासठी प्रेरीत करतील.विदयार्थ्‍ी गट त्‍याप्रमाणे नियोजन,कृती व प्रयोग यातून ज्ञानाची प्राप्‍ती करेल.यानंतर शिक्षक शिक्षक आणि विदयार्थी आपण काय आणि कसे शिकलो यावर चर्चा करतील.त्‍यावेळी निरीक्षण आणि प्रयोग त्‍यांना नवीन माहिती प्राप्‍त होण्‍यासाठी कसे उपयोगी पडले यावर चर्चा करतील.पारंपारीक पध्‍दतीने अध्‍ययन करणारे या पध्‍दतीला विरोध करतात अथवा टिका करतात,की या पध्‍दतीमध्‍ये शिक्षकाचा सक्रिय भाग असत नाही.तथापि ज्ञानरचनावादाने शिक्षकाची भूमिका बदलली आहे.जेणेकरून शिक्षक विदयार्थ्‍यांना आपले ज्ञान देण्‍यापेक्षा ज्ञानाची रचना करायला मदत करतात.सुविधा पुरवितात.रचनावादी शिक्षक विदयार्थ्‍याना समस्‍या निराकरण आणि प्रश्‍न कौशल्‍यावर आधारीत अध्‍ययन कृती याद्वारे विदयार्थी स्‍वताच्‍या कल्‍पना,अनुमान काढून सह अध्‍ययनार्थीच्‍या मदतीने शिकण्‍याची साधने उपलब्‍ध करून देत असतात.रचनावाद हा विदयार्थ्‍यांना निष्क्रिय माहिती ग्रहण करणारा न बनवता सक्रीय सहभागी बनवत आहे.पाठयपुस्‍तक अथवा शिक्षकांकडून यांत्रिक पध्‍दतीने ज्ञान प्राप्‍त करण्‍यापेक्षा शिक्षकांच्‍रूा मार्गदर्शनाने विदयार्थी स्‍वता ज्ञानाची रचना करतो.ज्ञानरचनावाद हा विदयार्थ्‍यांना शिक्षकांनी ज्ञानाने भरावयाचे रिकामे भांडे ,आकार इयावयाचा मातीचा गोळा अथवा शिक्षकांनी गिरवायची कोरी पाटी समजत नाही.रचनावादी सिध्‍दांतानुसार विदयार्थ्‍यांना स्‍वताच्‍या अध्‍ययन प्रक्रीयेमध्‍ये सक्रीय सहभागी करून घेतले आहे.शिक्षक हा सुविधादाता (Fasililator) आहे.जो मार्गदर्शन करतो,तात्‍काळ प्रेरणा देतो,आणि विदयार्थ्‍यांना स्‍वताची आकलनशक्‍ती विकसित करण्‍यासठी मदत करतो.म्‍हणुन उपयुक्‍त प्रश्‍न विचारणे हे शिक्षकांचे मोठे आणि महत्‍वाचे काम या पध्‍दतीत आहे.वर्तनवादाच्‍या पारंपारीक विचारांपेक्षा वेगळा विचार देणारा रचनावाद आहे.वर्तनवादामध्‍ये शिक्षक अध्‍यापन करतो मात्र सर्वच विदयार्थी 100 टक्‍क्‍े अध्‍ययन करतातच असे नाही.तथापि ज्ञानरचनावादामध्‍ये शिक्षक सुविधा पुरवितात,अध्‍ययन अनुभव निर्माण करतात आणि विदयार्थी पुर्णपणे अध्‍ययन करतात.यासाठी ज्ञानरचनावाद हि फार महत्‍वाची संकल्‍पना ,दृष्‍टीकोन आहे. (लेखन श्री. खंदारे रविंद्र शिक्षण विस्‍तार अधिकारी,जिल्‍हा परीषद सातारा)

पाटण बीट (एक पाऊल गुणवत्तेसाठी)

Pages

Friday 4 January 2019

शालेय पोषण आहार योजना डिगेवाडी

No comments:

Post a Comment